Iron Toxicity
इतर
5 mins to read
पीकाच्या वाढीच्या सर्व टप्प्यावर लोहाची तीव्रता होऊ शकते. जगातील सर्व समुद्रसपाटीच्या भागातील भातशेतीत ही होते. वाढीव शोषण आणि रोपाच्या पेशीत जास्त लोह जमा होणे ह्यामुळे विषारीपणा तयार होतो. ह्यामुळे क्लोरोफिल आणि शारीरिक प्रक्रियांत बिघाड होतो, परिणामी पाने तपकिरी किंवा तांबट होतात. मुळाजवळील भागात उच्च लोहाच्या तीव्रतेमुळे मुळांचे स्वास्थ्य बिघडते आणि इतर महत्वाच्या पोषकांचे शोषण नीट होत नाही. ह्याचा संबंध पीकाच्या (१०-१००%) नुकसानाशी असतो.
ह्या विकृतीसाठी कोणतेही जैव नियंत्रण उपलब्ध नाही.
ज्या जमिनीत आणि हवामानात जिथे लोहाची तीव्रता ही समस्या होऊ शकते तिथे ही विकृती टाळण्यासाठी खतांचा संतुलित वापर (खासकरुन पलाश) आणि चुनकळी देणे महत्वाचे असते. खतांच्या मिश्रणांत मँगनिज घातल्यासही रोपांचे लोहाचे शोषण कमी करण्यात मदत होऊ शकते. आम्ल जमिनीत चुनकळीची उच्च शिफारस केली जाते. ज्या जमिनीत जास्त प्रमाणात लोह आणि सेंद्रिय बाबी आहेत आणि पाण्याचा निचरा चांगला नाही तिथे सेंद्रिय बाबी (शेणखत, गवत) देणे टाळा. युरियाला नत्र खत (कमी आम्लिक) म्हणुन अमोनियम सल्फेट (जास्त आम्लिक) ऐवजी वापरा.
रोपाच्या मुळाजवळ लोहाचा भरणा असल्यासही रोपात लोहाची तीव्रता दिसुन येते. ह्या विकृतीचा संबंध पाणी भरलेल्या शेताशी आहे आणि समुद्रसपाटीजवळील भातशेतीच्या उत्पादनांवर मुख्यत: प्रभाव पडतो. पाणी भरलेल्या जमिनीत लोहाचा भरणा जास्त केंद्रीत होतो तसेच रोपाचे ते शोषुन घेण्याचे प्रमाणही वाढते. मोठ्या प्रमाणात आम्ल जमिनी, जमिनीत प्राणवायू खेळणे आणि कसाची पातळीही ह्या पोषकाच्या जमा होण्यात आणि शोषुन घेण्यात कारण ठरते. ज्या पाणी भरलेल्या जमिनींचा सामू ५.८ पेक्षा कमी असतो आणि जेव्हा जमिनीतील हवा (सामान्य प्राणवायूची पातळी) आणि सामू ६.५ च्या खाली असतो आणि जेव्हा जमिनीतील हवा कमी (प्राणवायूचे प्रमाण कमी) तिथे लोहाची तीव्रता दिसुन येते. उचित व्यवस्थापन पद्धतीत मातीचे लाइमिंग करणे, जमिनीचा कस वाढविणे, आणि पीकाच्या वाढीच्या ठराविक टप्प्यावर पाण्याचा निचरा करणे येतात. मँगनिज लोहाबरोबर स्पर्धा करीत असल्याने ह्या सूक्ष्म पोषकाचा अजुन भरणा केल्यास रोपे लोहाचे शोषण काही प्रमाणात कमी करतील.